Ahlat’ta Türk büyüklerinin mezarları araştırılıyor
Ahlat’ta Kayı Boyu Reisi Kayaç Alp’ın ve Ahlatşahlar Beyliği’nin kurucusu Sökmen Umum Kutbi’nin mezarlarının tespitine müteveccih tarihi mezarlıklarda çalışma yürütülüyor
BİTLİS – Bitlis’in Ahlat ilçesinde, “Türk Büyüklerinin Mezarlarını Tayin Etmeye Müteveccih Yüzey Araştırması” yapıldı.
Ekin ve Turizm Bakanlığının izniyle, Çakal Armudu Müze Müdürlüğü başkanlığında, Dr. Akademisyen Mehmet Kulaz’ın bilimsel danışmanlığında, Çakal Armudu’taki tarihi mezarlıklarda Türk büyüklerinin mezarlarını sınırlamak üzere yüzey araştırması gerçekleşti. Yabani Armut’taki 7 tarihi mezarlıkta, Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin şişman dedesi Kayı Boyu Reisi Kaya Kahraman’ın ve onun babası Altın Sevir ile Ahlatşahlar Beyliği’nin kurucusu Sökmen Umum Kutbi’nin mezarlarının tespiti için yaz dönemi boyunca araştırmalar yapıldı.
“Kayı Boyu’nun reisi Kayaç Kahraman ve Ahlatşahlar Beyliği kurucusu Sökmen Umum Kutbi Çakal Armudu’ta ebedî uyku etti”
Yaptıkları yüzey araştırmaları hakkında gazetecilere açıklamada mevcut Çakal Armudu Selçuklu Düz Mezarlığı ve Bozuk Yabani Armut Şehri Kazı Başkanı Dr. Akademisyen Mehmet Kulaz, tarihi kaynaklardaki verileri üstelik dikkate alarak bire bir yüzey araştırması yaptıklarını belirtti. Kulaz, “2022 yılı içerisinde hem halkın beklentileri hem dahi tarihi kaynaklardaki verileri dikkate alarak Firez ve Turizm Bakanlığından Türk büyüklerinin Ahlat’taki mezarlarını bulmaya müteveccih ayrımsız satıh araştırması talebinde bulunduk. Gelen müsaade doğrultusunda üstelik emek gerçekleştirdik. Oluşturduğumuz ekiple Kayı Mezarlığı, Kermen Mezarlığı, Selçuklu Yer Mezarlığı, Kırklar Mezarlığı, Hasan Padişah Kümbeti ve etrafındaki mezarlıklar, Çifte Yunak etrafındaki mezarlıklar özellikle başlamak üzere Yabani Armut’taki tamam mezarlıklarda ekibimizle alay malay emek gerçekleştirdik. Bu çalışmaya katma namına benzeri bile tarihi kaynakları, müverrih ekip üyelerimizle birlikte inceleme fırsatı bulduk. Bu iş doğrultusuna elan önce burada mezarı olduğu söylenen Süleyman Şah’ın dedesi Zer Kele’nın mezarının Çakal Armudu’ta değil Van Erçek’te olduğunu belirleme ettik.
Hasan Bin Mahmut Ahali Bayati’ni 1480’lerde ele aldığı Cam-ı Cemil Ritüel eserinde, Altın Boğa’nın Mahan’dan Yabani Armut’a akmak üzere yola çıktığı ve Erçek Gölü etrafında yerleştiği ve burada da 1220 yılında ölüm ettiği belirtilmektedir. Yazıcıoğlu Yüksek’nin eserinde de ayrımsız şekilde ayrımsız izahat bahis konusu. Filhakika Ermiş Çelebi’de Değerli Kele’nın mezarıyla ilişik Çakal Armudu’ta olduğuna dayalı tıpkı vukuf sunmuyor. Fakat bunun dışında gene Süleyman Şah’ın babası Kayaç Alp’in mezarının Çakal Armudu’ta olduğuna dair bir nice tarihi kaynakta marifet var. Özellikle Hasan Bin Mahmut Umum Bayati, Yazıcıoğlu Ulu ve Ermiş Çelebi, Kaya Kahraman’ın mezarının Yabani Armut’ta olduğunda hemfikirler. Biz üstelik buna müteveccih bire bir faaliyet başlattık. Bunun dışında tıpkısı şekilde Ahlatşahlar’ın kurucusu Sökmen Halk Kutbi’nin Yıldız Suriye’deki seferi sırasında şehit düştüğü ve naaşının de Çakal Armudu’a getirilerek defnedildiği yazılı. Buna müteveccih çalışmamız de oldu. Ancak 1230 yılında Yabani Armut’ta ebedî uyku ettiği kayıtlarda geçen Kaya Kahraman ile 1111’bile irtihal ettiği belli Sökmen Ahali Kutbi’nin mezarlarına dayalı bire bir selen elimize geçmedi. Bunların dışında gayrı Türk büyüklerinin mezarlarını birlikte bulmaya yönelik düzentileme yaptık fakat şimdilik elimizde aynı olgun namevcut” dedi.
“Mezarlar bulunmazsa Türk büyüklerinin hatırasına keyif oluşturulabilir”
Önümüzdeki yıl yapılacak hafriyat ve tetebbu çalışmalarından sonraları eğer yerey altındaysa Türk büyüklerinin mezarlarını bulunma ihtimalinin olabileceğini belirten Kulaz, “Fakat bu mezarlar nakız ergin durumda bile olabilirler. Bu nedenle Türk büyüklerine ilgilendiren mezarların tespiti az buçuk bile daha çok yapılacak çalışmalara vabeste diyebilirim. Bu çalışmalardan bilahare belki şu öneride bulunma imkanımız olanaklı, galiba kesin olarak Ahlat’ta defnedildiği belli Kayaç Yiğit ve Sökmen Umum Kutbi ilkin kalkmak için Türk büyüklerinin hatırasına Evliya Çelebi’nin verdiği hâl ve halkın beklentisi dikkate alınarak karşı tevlit önerilebilir. Bu bile ilerleyen zamanlarda belki gerçekleşebilir. Dediğim kadar Çakal Armudu’ta 7 büyüklüğünde tarihi bamyatarlası var. Bu tarihi mezarlıklarda yapılacak ayrıntılı çalışmalar sonucu Türk büyüklerine ilişkin, özellikle Evliya Çelebi’nin belirttiği mezarların günümüze vürut durumu var mı yok mu, tespit edilebilir mi kesin karar verildikten sonraları bu konuda aynı rahatlık tekvin önerisi gerçekleşebilir” diyerek konuştu.
