#UberFiles: Uber Erdoğan’a yayılmak üzere kimlerle görüştü?

DW Türkçe, Uber’in Erdoğan’a vurmak için hangi bakanlarla görüştüğünü ortaya çıkardı. #UberFiles’a göre Cuneyd Zap su’nun şirketi de Uber’den 150 bin dolar istedi.Tarih, Mart 2018. Türkiye’da solgun göçüm – Uber tartışması anbean alevleniyordu. Ruhsatsız araçlarla çalıştığı, yasalı düzenlemelere uymayarak nahak yere rekabete neden olduğu gerekçesiyle Uber’e açtığı dava iki yıldır bitmeme ediyordu. Taksiciler ihtarname eylemleri yaparken Uber sürücülerinin de şiddete maruz kaldığı iddia ediliyordu.Tartışmalar sonrası kanuncu süreç taksicilerin zaferiyle sonuçlandı.

Mahkeme kararıyla 2019’birlikte erişime engellenen Uber, 2020 sonunda ise “yalnız” taksilerle mücahede üzere gine kullanıma açıldı.

Mobil aplikasyon üzerinden anahtar nida platformu olan Uber Technologies, Inc. Unvan Francisco merkezli tıpkısı Amerikalı şirketi. Travis Kalanick ve Garrett Camp aracılığıyla 2009’üstelik kurulan şirket, kanuncu statüsü ve taksi pazarında yarattığı değişimler nedeniyle dünyanın ciharıyek yanı sıra mesail yaşarken müstacelen büyüdüve almanak 17 bilyon dolardan aşkın dirimlik elde eden tıpkısı şirkete dönüştü. Kalanick ve Camp ise Forbes’in sunu zenginler listesine girdi.

Şu anda acun genelinde 72 ülkede faaliyet gösteren Uber, Türkiye pazarına Haziran 2014’te girdi. Müşareket, komütatör sürücüsü sayısını 2017’dahi kısaca 3 bin, 2018’bile ise 8 bin kendisine açıklamıştı. Taksicilere bakarak ise o bölüm bu ölçü 10 bini geçiyordu. Lisansı namevcut şirketin Türkiye’den kazandığı yüzdelik 20’lik komisyonun vergisini ödemeye başlaması ise 2018’in son dönemini buldu.

Peki Uber, yasal bir statüsü olmadan Türkiye’deki faaliyetlerini sürdürmeyi ve genişletmeyi nasıl başardı?

DW Türki’nin Uluslararası Araştırman Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ile birlikte yürüttüğü “The Uber Files” araştırmasına göre Uber, muvaffakiyet nail olmak için girdiği cemi ülkelerde benzer taktikler kullandı. Müşareket, sızdırılan bağırsak kayıtlarına göre teknolojiden yararlanarak saldırgan şekil faaliyetleri yürüterek ve yasaları hiçe sayarak birkaç uygulayım bilimi uzmanı çalıştıran benzeri Ün Francisco girişiminden toptan bir dev haline geldi.

DW Türkçe’nin incelediği kayıtlara göre, Uber’in Türkiye’dahi ruhsatsız araçlarla büyümesi taksicileri ayağa kaldırırken dal planda şekil faaliyetleri sürüyordu. Uber, Türkiye’deki varlığını garantilemek için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a mail isimleri radarına aldı. Dönemin bakanları Ulvi Babacan ve Mehmet Parıltı’in Erdoğan’ı ikna etmesi üzere harekete geçen ortaklık, evvel adına AKP kurucularından olan ve aynı danışmanlık firması bulunan Cuneyd Zapsu’evet ulaştı.

Erdoğan’a yakın adlar hedeflendi

Tüm dünyada eş zamanlı olarak yayınlanan ve Türkiye’ye ilgili belgeleri çabucak DW Türkçe’nin incelediği araştırmaya bakarak Uber, Türkiye piyasasına girmeden evvel karşılaşacağı kanuncu sıkıntılar ve engellenme riskinin farkındaydı. Türkiye’bile lisans almayı garantilemek amacıyla Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a mümasil isimler üzerinden şekil faaliyetleri yürüten şirket, böylelikle herhangi bir kalem yasalı düzenlemeyi rahatlıkla yaptırmayı amaçlıyordu.

İncelenen belgelere göre, Uber Türkiye’ye girmeye hazırlanırken münasebet araştırması eden aynı tutumlu, “Balaban bir dideban şu kim, RTE (Cumhur Reisi Recep Tayyip Erdoğan) bu günlerde yabancı genel ağ şirketlerine cebin çokça saldırgan. Twitter ve Youtube’u alacak ödememekle suçluyor… O halde mecmu bu (yaratıcı!) argümanlara karşı hazırlıklı olmalıyız” dedi.

Türkiye’bile evvel olarak taksilerle işe başlayan Uber, göçüm ruhsatı sıfır açar sahipleriyle müşterilerin çapraz bakım alım satımına imkan sağlayacak peer-to-peer, yani eşhas arası hisse senedi modeli P2P’nin lansmanı amacıyla üstelik hedefleri ve riskleri belirlemeye başladı.

Bu şekilde dinamik platformlar kullanıcıların birbirlerine mülk ve hizmet alıp satmalarını sağlarken karşılığında birlikte tıpkı yarkurul alyor.

Ilkgüz 2014 günlü güruh notlarına bakarak şeriklik yöneticileri, Türkiye’birlikte kıvrak olan göçüm lobisinin vereceği yanıt taksicilerin imajını menfi etkileyecek olsa üstelik Uber’in “topla tüfekle başlamak” yerine, henüz endazeli aynı karşılık vermeleri gerektiğini belirttiler. Bir hoşgörülü “Üs şu ki Türkiye, çoban ortaklarımız amacıyla ivinti riskine umursamayan kalan iri, ızdırap Amerikan şirketi yerine kabul edilirsek, kamuoyunu kazanamayacağımız ölçüsüz milliyetsever tıpkı alışveriş” dedi.

“Yürekli deniz hırsızı taksicilere ihtiyacımız var”

Benzeri toplantıda korsan taksilerle mesai de gündeme geldi. Korsan taksicileri olağan gelişim ortakları olarak tanımlayan ortaklık yetkilileri, Türkiye’deki yasalara bakarak ticari ehliyeti olmayan ve taksi taşımacılığı eden sürücülerin hoppadak para cezası ile cezalandırıldığına ilgi çekti. Belgelere göre korsan taksicilerin sisteme kayıt olduğunda henüz asetat kuzuluk geleceğini ve bunun onlar için sav oluşturabileceğini söyleyen tıpkısı yöneticinin şöyle dedi:

“Bu yüzden ilkin sürücüleri bulmakta zorlanabiliriz, cesurlara ihtiyacımız var ve cezaları ödeyeceğimizi güvence ediyoruz.”

Uber, Türkiye’da faaliyete geçtikten aceleten sonradan benzeri lobi kitapçığı hazırlatarak stratejilerini üstelik belirledi. Şirketin asıl hedeflerinden biri, “kilit iş ve siyasal paydaşları” belirleyerek çılgın taşımacılıkta “henüz gani tıpkısı” lisanslama planı amacıyla “kanun ika sürecinin faal tıpkısı oyuncusu doğmak”tı.

Ekim 2014’teki yazışmalarda Türkiye’den sorumlu aynı yönetici, Uber’in P2P lansmanının Cumhur Reisi Erdoğan’a Twitter ve Youtube vakası kabil aktarılma riskine karşı, AKP kabinesinden “görgülü ve uygulayım bilimi meraklısı kişilerle” iletişime geçeceklerini söyledi.

Babacan ve Şimşek ile konuşma

Bu esame dönemin Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ve Maliye Bakanı Mehmet Balkır’ti. Yazışmalara göre Babacan, o tarihten evvel şirket kurucusu Travis Kalanick ile görüşmüş, Parıltı ise mümasil zamanda Londra’de Uber’i destekleyen bire bir tweet atmıştı. Toplantılarda “Amacımız, göçüm lobisinden evvel bu iki kişinin Uber’i Erdoğan’a anlatmasını ulaşmak” diyen Uber yöneticisi, dönemin İstanbul Büyükşehir Şehremini Bedel Topbaş ile konuşmanın göçüm lobisini harekete geçirebileceğinden Topbaş’tan ilk daha kıdemli insanlarla irtibata geçmeyi deneyeceklerini tabir etti.

Ortaklık, Babacan ve Balkır’e “AKP’nin kurucularından ve Erdoğan’ın mümasil arkadaşı olan” Cuneyd Zapsu üzerinden ulaşmaya karar verdi.

Öte yandan bozuk İçişleri Bakanı Abdülkadir Aksu’nun oğlu Erek Aksu’ya ilişkin benzeri ünsiyet bürosu olan ASC Hususiyet ile da beklenir bire bir müzaheret üzere iletişime geçeceklerini belirttiler.

AKP kurucularından olan Zapsu, 2001 ile 2008 yılları ortada partinin format yürütme kurulu üyesiydi. Zapsu, Erdoğan’ın Başvekâlet döneminde danışmanlığını üstlendi. 2008 yılına büyüklüğünde AKP Eşkâl Karar Yürütme Kurulu’nda (MKYK) olan ve Umumi Başkan Erdoğan’ın Hususi Asistanlığı ve Veri Koordinatörlüğünü fail Zapsu, 2008 yılında çalışkan siyasi görevlerinden istifa ederek kurduğu Cuneyd Zapsu Müşavirlik A.Ş. ile uluslararası envestisman ve hile danışmanlığı hizmeti vermeye başladı.

Cuneyd Zapsu 150 bin dolar istedi

Kayıtlara göre UBER yöneticileri İstanbul’üstelik Zapsu ve şirket yetkilisi ile ayrımsız kemirmek gerçekleştirdi. Görüşmede Zapsu’nun şirketi, Uber’in Türkiye pazarında işlerini kolaylaştıracak kilit kişileri belirledi. Valilerden şehremaneti başkanlarına, taksi plakası sahiplerinden medya şirketlerinin başkanları ve içişleri, eriştirme ve maliye bakanlarına yaklaşık 30 yabanlık tıpkı çizgilik sunan Zapsu’nun şirket yöneticisi, bu kişilerin ki oldukları ve şirketten hissetmek istedikleri mesajın hangi olduğu konusunda Uber’e yardım edeceklerini belirtti. Ayrıca 2015 seçimlerinin öncesi ve sonrasında akla yatkın bildirişim kanalları kurmaları için şirkete kösemenlik edeceklerini anlatım etti.

Görüşmenin arkası sıra Mabeyin 2014’te Zapsu’nun danışmanlık firması Uber’e ayrımsız geçim taslağı gönderdi. Taslağa bakarak Zapsu, üç maaş lobi faaliyeti için ayda 50 bin dolarlık ecir rica ediyordu.

Art düzey bir idareci, “Denk haddinden fazla efdal amma anlaşılan Türkiye’dahi yoz büyümemizin biricik yolu Cuneyd Zapsu gibi nüfuz sahibi birinin bizi mehabetli Türklerin radarına sokması” dedi. Ancak iki şirket fiyatta anlaşamayınca o dönem resmi aynı anlaşma yapılmadı.

Yazışmalarda Zapsu’nun Erdoğan’ın ilk döneminden olduğu ve etkisini yitirdiğini dile getiren müşareket yöneticileri, kendisine sonuç çıkar yol kendisine başvurmayı fikren bakir alternatiflere yöneldi.

(Haberimizin yayınlanmasından sonraları Cüneyd Zapsu’nun avukatı DW’ye tıpkısı protesto göndererek haberdeki iddiaları reddetti. Bunun üzerine Zapsu ve avukatına konuya ilişik haberde düz alan ayrıntıları sorduk, ancak bu sorulara karşılık alamadık. Onun hesabına Cüneyd Zapsu’nun avukatı gönderdiği ikinci yazıda, “Cüneyd Zapsu Danışmanlık AŞ’nin lobicilik değil müşavirlik faaliyetinde bulunduğunu”, “Uber amacıyla değil lobicilik müşavirlik faaliyetinde bile bulunmadığını” vurguladı.)

“Hükümetin göz yummasını sağlayabilir”

Iştirak yöneticilerine bakarak Uber’in Türkiye’da yapacağı benzeri hareket ortaklığı bile yasaların değiştirilmesine havari olabilirdi.

Ocak 2015’teki tıpkı yazışmada, Türkiye’den sorumlu benzeri idareci, kurduğu bağlantıların kendilerine paydaşlık için Reisicumhur Erdoğan’ın önder hatip lisesinden arkadaşı Hasan Gürsoy’un sahibi olduğu Gürsoy İnşaat’ı tavsiye ettiğini söyledi. Şirketin ağırlıklı kendisine inşaat ve aksata merkezi işletmeciliği yaptığını ve ulaşıma envestisman yapmayı planladığını anlatan becerikli, “Hele özel tepkili uçak isticar. Hükümet ve Cumhur Reisi ile çokça gür bağlantıları var, adi bu iştirak AKP döneminde yükseldi. Bağlantımız tarafından kendisine ulaştık ve haddinden fazla ilgilendiler. Süfli birlikte bu âdem hükümetin ilk Uber’e ayn yummasına ve bilahare birlikte mukteza P2P düzenlemelerine gitmesine düzlük verebilir. Onlarla bir inikat yaparsak, Zapsu’nun hizmetlerine ihtiyaç duymuyor olacağız” dedi.

Uber daha sonradan iki şirketle daha ciddi yatırım görüşmesi yaptı.

Şubat 2015’te ise dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile konuşma gerçekleşti. Balkır’le görüşmenin ne lobici evet birlikte bağlantılar aracılığıyla gerçekleştirildiği sızan belgelerde belirsiz kaldı. Parıltı’in bu görüşmesi kamuya münhal kaynaklarda birlikte yer almadı.

“Balkır haddinden fazla müzahir”

“Yenilikçilik ve saydamlık yanlısı” kendisine tanımladıkları Nazır Şimşek ile görüşmenin olumlu geçtiğinin belirtildiği şirket notlarında Şimşek’in, Uber’in Türkiye’dahi cümbüş göstermesi üstüne “çok sponsor” olduğu rapor edildi. Iştirak notlarında “Bizden Dirimsel idaresi ile görüşmemizi istedi. (Onlardan birlikte Uber üzerine olumlu olmalarını irade etti.) Twitter yasasını incelememizi uyarı etti. Uber, e-çevirgeç davet düzenlemeleri ve P2P hakkında Nazır’a benzeri öneri sunacak” denildi.

Dönemin Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Ulvi Babacan’ın o dönme Uber CEO’su olan Travis Kalanick ve şeriklik kurucusu Garrett Camp ile yemek yediği birlikte Uber yöneticilerinin bağırsak yazışmalarında ortaya daha çok. Eğin düzey ayrımsız Uber yöneticisi, 30 Haziran 2016’de şirketin eksantrik bir dal yöneticisine yazdığı bire bir e-postada şöyle dedi:

“Yemekte Türkiye sakat Başvekil Yardımcısı’nın beraberinde oturuyorum. Kestirmece üç yıl evvel Travis ve Garrett ile aşındırmak yediğini söylüyor. gelişigüzel değeri var mı? Eğer öyleyse, ondan bizim üzere hangi yapmasını isteyebilirim?”

Sair becerikli, “Sanmıyorum amma onunla sohbet etmeye derece. Ekonomiden sorumlu sakat Başvekil Yardımcısıydı, ancak aldığımız bilgilere bakarak Erdoğan’ın gözünden düştü ve son bakanlar kurulu değişikliğinde ayrıksı bir bakanlık görevine atanmadı” yanıtını verdi.

Uber, Türkiye’deki önemli ortaklık planını ise hayata geçiremedi. Eylül 2015’teki yazışmalarda firmaların çoğunun Türkiye’deki sıkıntılı politik ortamdan hava ya birlikte taksi sektörünü aşılamak istemedikleri üzere bu alanda aynı ortaklığa sıcak bakmadığı rapor edildi.

Eski sefirikebir Tan ayda 35 bin dolar aldı

Bunun üstüne yazışmalarda, Türkiye’dahi lisans kabul etmek üzere gelişigüzel meşru yolun olmadığı, bu nedenle elan aktif aynı lobiciye gerekseme duyulduğu belirtildi.

Uber’in Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’dan (EMEA) mesul ayrımsız direktörü, “Bir Nice seçeneği tükettikten bilahare, yasallaşma sürecinde bize bindi olacak doğru kişiyi bulamazsak, bunun Türkiye’deki parçalanmamış operasyonumuzu yeniden gözden geçirmemize neden olacağını hesaba yemlemek zorundayız” dedi.

Cuneyd Zapsu, Mehmet Şimşek ve Ali Babacan ile ayrımsız sonuca varamayan Uber, bu konuşmadan kestirmece bire bir kamer sonra, şekil faaliyetlerine aylamak için kutuplaştırıcı benzeri siyasal figür olmadığını düşündükleri KÖLE sakat büyükelçisi Namık Tan ve ortağı, dönemin Türk Amerikan İşadamları Derneği Başkanı Teşrinievvel Alptekin ile anlaştı. Fecir ve Alptekin’in gelişigüzel çalıştığı NT Müşavirlik firmasıyla maaş 35 bin dolardan üç maaş tıpkı uyuşma imzalandı.

Uber yöneticileri, Karı 2016’daki yazışmalarda, üç maaş süre böylelikle feyiz kaydedildiği, ama hedefe vurmak üzere elan ayrıntılı zamana gerekseme olduğunu belirterek aylık ödenecek miktarı “20 bin dolar + bonuslar” yerine belirleyip şirketle bir yıllık anlaşma yapmayı önerdiler. Sızdırılan belgelerde bu sözleşmenin imzalanıp imzalanmadığı saha almadı.

Fatih Altaylı’evet ısmarlama fıkra

Uber, bu süreçte iletişim araçları çalışmaları dahi yürütüyordu. İç yazışmalara bakarak ayrımsız görüşmeler sonrası Özgürlük ve Sabah’ın aralarında olduğu gazetelere şirket karşı pozitif duyum yaptırıldı.

Ev 2016’daki yazışmalarda “hükümete yakın gazeteci” yerine tanımladıkları Fatih Altaylı’nın dahi iki omur kaleme aldığı belirtildi.

Uber kanuni yontu kazanmadan büyüdü

Gelinen noktada ise şirketin Türkiye’deki biçim faaliyetleri muvaffakiyetsiz oldu. Özlük lehine yasal düzenlemelerin önünü açamayan Uber’e 16 Ekim 2019 tarihinde İstanbul 10. Temel Ticaret Mahkemesi kararı ile muvasala engeli getirildi. Şirketin, turizm taşımacılığı yetki belgeli araçları göçüm adına çalıştırması yasalara çap bulundu. 2020’nin ara sonunda ise İstanbul Havza Adalet Mahkemesi 13. Hukuk Dairesi’nin kararına göre yemeden içmeden zerrin taksilerle işlemek aracılığıyla Uber’e getirilen ulaşım engeli kaldırıldı.

Fakat umum bu lobi faaliyetleri içinde müşareket, 2014 ile 2019 arasında kanuncu yontu kazanmadan Türkiye’bile ruh göstererek büyümüş oldu.

İstanbul Taksiciler Esnaf Odası’nın çarkıt başkanı Yahya Kasıt, DW Türki’ye şirketin duruşma kararına büyüklüğünde gayrikanuni faaliyette bulunmasa da yasalardaki boşluklardan faydalandığını, istinaf kararı sonrası ise yalnız taksilerle emek şartından muhit yasalarla ağır ezgi kuzuluk geldiğini söyledi.

ICIJ’in araştırması üstelik Uber yöneticilerinin kimi vakit yasaların dışında faaliyet gösterdiklerini bildiklerini ortaya koydu.

Uber yöneticilerinden itiraf

Uber, Türkiye dışında başka ülkelerde de yasal boşluklardan faydalanmaya çalıştı.

Sızan iç yazışmalara göre o ahit Uber’in kurumsal bildirişim direktörü olan Nairi Hourdajian, Tayland ve Hindistan’daki hükümetlerin anahtar nida hizmetini yama çabaları devam ederken iştirak yöneticilerinden birine şöyle diyordu:

“Sorunlarımız var, zira s*tiğimin takkadak yasadışıyız.”

Başka bire bir yazışmada ise Uber’in EMEA yöneticisi Mike Macgann, şirketin mevki direktörlerinden birine Uber’in eskimemiş pazarlara giriş stratejisini şu sözlerle açıkladı: “Temelde Uber piyasaya çıkıyor ve ardından aranjör ve yasalı benzeri b*k fırtınası var.”

Muamma kayıtlar sızdırıldı

Uber’in sızdırılan kayıtları, şirketin dünyanın farklı ülkelerindeki şehirlere ahzetmek üzere savaşırken 2013 ve 2017 yılları arasında kullandığı taktikleri ortaya koydu.

The Uber Files, İngiltere’nin önde gelen işaret kuruluşlarından the Guardian’a sızdırıldı ve Washington D.C. merkezli kar amacı gütmeyen gazeteciler zehir olan Arsıulusal Araştırman Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ile paylaşıldı.

Araştırma, 83 bin e-postayı içeren 124 binden çok kayda dayanıyor. Bu kayıtlar ortada e-postaların birlikte Uber’in ense düzey yöneticileri arasındaki iMessage’lar ve WhatsApp yazışmaları, sunumlar, tabaka defterleri, bilgilendirme notları ve faturalar saha alıyor. Dosyalar, Uber’in acun çapında agresif ayrımsız şekilde genişlediği dönme olan 2013’ten 2017’ye büyüklüğünde uzanıyor. The Guardian ve ICIJ yoluyla düzenlenen ve 44 iletişim araçları partneri ile paylaşılan proje üstünde 29 ülkeden 180’den fazla gazeteci dört kamer süresince çalıştı.

Uber: Zaman farklı ayrımsız şirketiz

Uber, ICIJ’e ve DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada “Uber bugün ayrımlı benzeri şirket” diyerek geçmişteki davranışlarının mevcut değerleriyle uyuşmadığını akseptans etti. “Beş yıl önceki bu hatalar, çokça sayıda hükümet soruşturmasına ve arka düzey birkaç yöneticinin hareket akdinin feshine kat açtı” diyen Uber’in Pazarlama ve Halkla İlişkiler Mümessil Başkan Yardımcısı Jill Hazelbaker, bu yüzden Eylül 2017’bile firmanın iş yapış şeklinin her yönünü dönüştürmekten sorumlu bakir benzeri CEO olan Dara Khosrowshahi’nin göreve getirildiğini belirtti.

Hazelbaker, bulunan Uber çalışanlarının yüzde 90’ının Dara Khosrowshahi CEO olduktan sonra işe başladığını aktardı. Uber sözcüsü Jill Hazelbaker ise “Tabi ki geçmiş yaklaşımımız elan alıngan olabilirdi, haddinden fazla sayıda sorumluluk ve falsolu adımlar içeriyordu. Büyüdükçe, hükümetlerle olan ilişkilerimizin hem yasalara akla yatkın hem bile şeffaf olmasını hatırlamak için, şekil faaliyetlerimiz üzere arttırma çöz teftiş mekanizmaları geliştirdik” ifadelerini kullandı.

Türkiye’deki lobi faaliyetleri için ne büyüklüğünde bütçe ayırdığını açıklamayı reddeden ortaklık, şu anda Türkiye’da İstanbul, Ankara ve İzmir’de hemen ticari göçüm plakası olan taksilerle çalıştıklarını ve Türk yasalarına akla yatkın hareket ettiklerini bildirdi.

DW Türkçe’nin ulaştığı Şanlı Babacan ve Mehmet Şimşek, Uber’in o gün Türkiye’deki faaliyetlerini kolaylaştıran her etkide evet dahi faaliyette bulunup bulunmadıkları ve şirket yöneticileriyle gerçekleştirdikleri görüşmelerin kapsamına ilgili sorularımıza cevap vermedi.

Share: