Akkuyu Nükleer Tehlikeli Santrali’nin (NGS) soğutma sisteminde kullanılacak suyun denize deşarjını sağlayacak borazan hattında ayrımsız Türk firmasının imzası vadi alıyor. Kestirmece 10 kilometre uzunluğa ve nakıs 50 metre uzun ulaşan rahatlama hattı tamamlandığında dünyanın denizaltına döşenmiş ‘en detaylı ve sunu koyu’ 4 metre çapında boru hatlarından biri olacak.

Düzce, Malatya ve Romanya’üstelik fabrikaları bulunan Superlit Superlit Boru Sanayi A.Ş., deniz altına döşenen ilk DN4000 mm (4 metre çapında) CTP borularını üretti. Türkiye’nin yanında Avrupa’dan Afrika’ya, Amerika’dan Asya ve Avustralya’ya kadar pek çokça ülkedeki balaban projeler amacıyla boru gerçekleştirme eden müşareket, ısıl santral projelerinde tedarikçi namına yer aldı. Şirketin hedefi, artık Akkuyu deneyimi ile Türkiye’de ve dünyada bakir çekirdeksel santralci projelerinde düzlük ahzetmek. Türkiye’nin önce çekirdeksel santrali Akkuyu’nun ‘Soğutma Suyu Tahtelbahir Borulama Projesi’nin üretim, supervizyon ve mühendislik hizmetlerini gerçekleştiren firmanın Yatırımlar ve Proje Uygulama Direktörü Mücahit Eroğlu, “Akkuyu NGS Projesine hususi benzeri borazan tasarladık. Boruların tasarımı ve üretimi ağız ağıza bu projeye hususi oldu. Testleri yaklaşık 3 sene sürdü. Arsıulusal normların üzerinde, faziletli standartlarda tıpkısı hareket çıkardık” dedi.

“100 yılın üzerinde bakım verecek dayanıklılığa sahip”

Akkuyu NGS Projesinde 2019 yılında borazan hazırlık sözleşmesi imzalayarak sahada çalışmaya başladıklarını aktaran Eroğlu, Akkuyu NGS amacıyla tasarlanan özel boruların birçok aut etkene cebin daha dayanıklı arkaç getirildiğini, boruların kazançlı ömrünün Akkuyu NGS ağız ağıza işletmeden çıkarılana büyüklüğünde uzattıklarını kaydetti. Eroğlu, tasarım sürecini şöyle anlattı:

“Boru tasarım sürecinde Rosatom ve Akkuyu Çekirdeksel A.Ş’nin uluslararası standartların üstünde talepleri oldu. Detaylı ve alıngan bir test süreci geçirdik. Dünyada degaje olarak beğenilen standartlarda, borazan dizayn ömrünün 50 sene olması istenirken, Akkuyu ve Rosatom dizayn ömrünün 70 sene olmasını istedi. Basitçe bildirmek icabında, normalde ölçün borazan dizayn ömrü 50 yılken, gerçekte borunun 100 yıla yakın sorunsuz adına hizmet vermesini hedeflenmektedir. Borazan dizayn ömrü 70 yıla çıkartıldığında ise boru ömrünün 100 yılın çok üstünde olacağını söyleyebiliriz.”

Muhtelit malzemeden üretilen sırça elyaf takviyeli polyester (CTP) borular, aşındırma riski bulunmaması, dayanıklılık, rahatlık ve döşeme kolaylığı dolayısıyla alelhusus tahtelbahir borazan hatlarında sunma makul seçenek kendisine değerlendiriliyor.

“Çevreci ve emniyetli”

Eroğlu, deşarj hattının Akkuyu NGS’nin soğutma sisteminin cesim bölümlerinden birini oluşturduğunu belirterek, “Boruların üretimi ve süpervizyonundan üstelik sorumlu olduğumuz deşarj hattı, deniz altında belli tıpkı derinlikte 4 metre çapında borularla başlıyor. Boruların çapları hattın sonlarına akilane küçülüyor. Çevresel regülasyonlara uygun olarak, 3 ve 2 metre çapında borularla ‘difüzör’ olarak tanımlanan çoklu çıkışlar yapılarak suyun tamamını yegâne aynı noktadan isnat etmek namına, benzer olduğunca yayarak denize kafasız verilmesi sağlanıyor. Projede 460 adet difüzör kullanılıyor. Difüzör sayısının bu kadar çokça olması ve olabilecek sunma koyu noktaya kadar ulaşması nedeniyle Akkuyu Körfezini ÇED raporunda de belirtildiği kabil proje tamamen güvenlidir ve çevrenin korunması üzerine en üst standartlara sahiptir” diye niteleyerek konuştu.

“Sinop ve yıpranmamış projelere hazırız”

Akkuyu projesinde edinilen deneyimin Türkiye’birlikte ve dünyada yapılacak bakir santrallerde aksiyon fırsatı oluşturacağına dikkat calip Eroğlu, “Türkiye’nin geçmiş çekirdeksel santralci projesinde, dünyada özlük alanında dayanıklı haddinden fazla ilkleri barındıran hakeza şanlı bire bir projede düzlük kabul etmek bizim amacıyla hava donör. Boruların tasarımından üretimine, sevkiyattan montaja kadar seçkin detayın çözümünün ağız ağıza Türk mühendislerce yapılması, bizim kabilinden yüzde yüz Türk sermayesine eş firmalar üzere ayrı bire bir kıvanma kaynağı. Akkuyu projesinde yer almanın bize sağlayacağı bildirme koskocaman yardım, Türkiye’da şu an planlanan Sinop ve İğneada nükleer santralci projeleri ve elan bilahare yapılacak olan NGS’lere da borazan hazırlık etmemizin önünü açacak olmasıdır. Buradaki tecrübelerimizin bizi Rosatom’un deniz kenarında inşa edeceği bakir projelerine de taşıyacağını düşünmekteyiz. Söz Gelişi Mısır’dahi başlanan proje da bizleri oldukça heyecanlandırmaktadır” ifadelerini kullandı.

“Türk mühendisler çekirdeksel alanında repertuvar kazanıyor”

Akkuyu NGS Projesinin Türk mühendislere repertuvar kazandırdığını ve nükleer alanda de benzeri know-how oluşturduğunu tabir eden Eroğlu, şöyle devam etti:

“Akkuyu Nükleer A.Ş.’birlikte yüzlerce Türk mühendis çalışıyor ve pres sırasında dahi çalışmaya devam edecekler. Öte yandan, Türk mühendislerin Rusya’birlikte NGS’lerde eğitim almaları üzere birlikte imkan sağlanıyor. Türkiye’nin geçmiş NGS’sinin inşaat aşamasına şehadet etmeleri onlar için ayrı benzeri vergi olacak. Çoğu mühendise birlikte imal ve kurulum aşamasında vadi aldığı aynı tesiste hizmet etmek kader olmamaktadır. Bu buut mühendislerin gelişimi ve sistemi kıytırık kavramaları açısından ayrı tıpkısı önem yeryüzü etmektedir. Gayrı taraftan halen şantiye içerisinde binlerce Türk mühendis inşaatların mahsus bölümlerinde vadi almaktadır. Sinop’ta 2. NGS inşaatı başladığında eminim ki bu mühendislerin genişlik beş altı yarısı orada de çalışmaya bitmeme edecektir.”

“Nahiye ekonomisine ve istihdama yardım”

Akkuyu NGS şantiyesinde aksiyon programına akıllıca olarak personel sayısının arada sırada tahavvül gösterdiğini kaydeden Eroğlu, madun taşeronlarla ile birlikte istihdam edilen personel sayısının 150’ye kadar ulaşabildiğini söyledi. İstihdamın ağırlıkla bölgeden karşılandığını belirten Eroğlu, “Bu süreçte mıntıka halkından realizasyon edilen personellere, 3 ile 6 ay beyninde değişen sürelerde mesleksel eğitimler verilmiştir. Böylelikle havza halkından temin edilen personellerin şahsi gelişimlerine dahi antrparantez destek olunmuştur. Halen şantiyemizde fariza alan işçilerin yüzdelik 70’ini yerli halktan gerçekleştirme edilen ve eğitilen personeller oluşturmaktadır” dedi.

Projenin bölgeyi çekicilik merkezi haline getirdiğinin altını çizen Eroğlu, yıllara bakarak değişimi şu sözlerle anlattı: “2018 yılından bu yana Akkuyu Çekirdeksel Şantiyesine antre yokuş yapmaya başladık. 2018 yılında de bölgedeki ticari hareketliliğin ve yörenin gelişmeye başladığını görebiliyorduk. Buna karşın güz şita sezonunda Silifke, Taşucu, Yeşilovacık, Aydıncık ve Gülnar bölgesinde it canlı çokça otel kapanmakta ve gelişim yerleri, aşçı gibi seyahatlerimizde ihtiyaçlarımızı karşılayacağımız ticari işletmeler faaliyetlerini saat 18.30’da sonlandırmaktaydılar. Meğer 2019 yılı itibariyle şita sezonu dahil bilcümle oteller kül sığa ile çalışmaya başladı, stabil çok yeni otel açıldı, geç saatlere büyüklüğünde bütün işletmeler hizmetlerini sürdürür ayla geldi. Oldukça fazla yıpranmamış ticari pres açıldı ve halen açılmaya devam etmekte. Ayrıksı taraftan pandemi süreci bile karışma doğmak üzere bölgede konut inşaatları hız kesmeden artarak devam valör oldu. Alelhusus Yeşilovacık, Taşucu ve Gülnar bölgeleri haricen göç düzlük yerleşim bölgelerinin arasına girdi.”

“Akkuyu NGS ile tamam önyargılar kırılacak”

Eroğlu, detaylı yıllar herhangi bir tür erke istihsal tesisinde düzlük alan tıpkısı mühendis olduğunu vurgulayarak, şöyle bitmeme etti: “Sunu çevreci ve saf enerji çekirdeksel enerjidir. Sadece diğerlerine nazaran elan yüksek tıpkı sıkı düzen ve ilgi istemektedir. Akkuyu NGS, Türkiye üzere yalnızca benzeri başlangıçtır. Nükleer erke bozulmamış bir erke kaynağıdır. Bilcümle erke bağımsızlığına sahip olabilmek için daha çok çekirdeksel santralin yapılması gerektiğini düşünüyorum. Eminim kim Akkuyu NGS devreye girdiğinde çekirdeksel erke, Türkiye’bile elan bereketli tanınacak ve önyargılar kırılacaktır.” – MERSİN