?????Osmanlı padişahlarından Fatih Melik Mehmet’in Trabzon’u fethederken esmer ordusunun kullandığı güzergah ile 2400 yıl ilk Pers prensi iki cömert arasındaki savaşa katılan paralı askerlerin yürüdüğü ancak yıllardır araştırmalara karşın tespit edilemeyen rota, TÜBİTAK’ın üstelik desteğiyle uzman akademisyenlerce saptanmaya çalışılıyor.

Karadeniz Beceri Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Ulum Fakültesi Arsıulusal İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Köse’nin yürütücülüğündeki “MÖ 401-400 yılında Onbinler’in ve 1461 yılında Fatih Odalık Mehmet’in Karadeniz’e finiş güzergahlarının belirleme edilerek modellendirilip coğrafi işaretle belirlenmesi” projesi, DENIZ destekli COST Aksiyonu Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK’a sunuldu.

TÜBİTAK’ın desteğiyle hayata geçirilen projeyle ?g?????ünümüzden 2400 yıl ilk Pers prensi Kyros’un iktidarı ele eylemek için ağabeyi 2. Artakserkes ile yaptığı Kunaksa Savaşı’nda yardıma çağırdığı 10 bin yüklü askerin kullandığı güzergah ile 1461 yılında Trabzon’u fetheden Fatih Şehriyâr Mehmet’in kara ordusunu yürüttüğü güzergahı belirlemek isteyen selen insanlarınca düzentileme başlatıldı.

Bu kapsamda Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt’taki çarpışma ile fetih rotaları, KTÜ’den harita mühendisi Prof. Dr. Ebru Çolak ve Prof. Dr. Fevzi Karslı, eskiçağ tarihçisi Doktor Akademisyen Osman Egemenlik, Osmanlı tarihçisi Hekim Akademisyen Miraç Kele, Trabzon Üniversitesi’nden coğrafyacı Prof. Dr. Yavuz Deniz Kazı, Erzurum Atatürk Üniversitesi’nden Doç. Dr. Yasin Topaloğlu, Gümüşhane Üniversitesinden Doç. Dr. Dayanıklı Aksoy ile Bayburt Üniversitesi’nden Asistan Hüseyin İlhan’ın saha aldığı ekip, düz çalışmalarının birinci aktarılma birinci etabını tamamladı.

Çalışmaların, kısaca 2 yılda tamamlanması planlanıyor.

“Bilgiler ve olgular şekillenmeye başladı”

Proje yürütücülerinden Doç. Dr. İsmail Köse, AA muhabirine, projenin amacının, Onbinlerin geçiş yolu ve Fatih Odalık Mehmet’in Trabzon fethi esnasında kullandığı rotanın, Bayburt-Aydıntepe’den Trabzon’a kadar belirlenmesi, haritalandırılması ve harita üstünde modellendirilmesi olduğunu söyledi.

İlk olarak projeyi ayırmak için takım kurduklarını dile getiren Köse, “Haritacılardan, coğrafyacılardan, eskiçağ tarihçilerinden, Osmanlı ve cumhuriyet altını tarihçilerinden kol oluşturduk. Degaje ayrımsız yazın var. Taradık ve projemizi yazdık.” ifadesini kullandı.

Köse, projenin ikinci aşamasının üstelik vadileri ve arazileri nezaret etmek olduğuna dikkati çekerek, umulur bilcümle yolları incelediklerini belirtti.

Yollar üzerindeki şehitlikleri, taş kemer köprüleri, bozuk hanları, kaleleri ve bakma kulelerini bile GPS koordinatları ile kaydettiklerini nâkil Köse, benzeri sonraki aşamada bu koordinatların harita üstüne işlenerek modelleneceğini rapor etti.

Köse, elan hep yolları inceleyemediklerini aktararak, “Bilgiler ve olgular şekillenmeye başladı. Vadi araştırmalarımız 2023 Mayıs ayına büyüklüğünde sürecek. Haritalandırma, modellendirme ve yayına aktarma son 6 kocaoğlan kapsayacak.” dedi.

“Onbinlerin evet birlikte Fatih’in izinde yürüyebilirsiniz”

Güzergah boyunca belirleme ettikleri taş mefruş yolların, hanların, köprülerin, kalelerin ve başka envanterin namevcut olmaya başladığını nâkil Doç. Dr. Köse, “Tığ bunu kayıda aktarıyoruz, tescilliyoruz. Nerede olduğunu koordinatlarıyla tayin ediyoruz. Balçık taşı yoksa da modellendirildiğinde harita konusunda gidip balçık taşının yerini bulabilirsiniz.” değerlendirmesinde bulundu.

Köse, söz konusu çalışmanın turistik destinasyonlar oluşturacağını belirterek, şöyle bitmeme etti:

“Trabzon limanı güneş süresince İran’a, Ölçülü Asya’ya, Türkistan’a ve Çin’e giden ticaretin ve o bölgelerden ticaretin esas erişim noktalarından birisi. O güzergahın tıpkı kısmında bakir benzeri rota ve seyahat alanı oluşmuş olacak. Onbinlerin evet birlikte Fatih’in izinde yürüyebilirsiniz. Yürürken taş köprüleri, yıkılmış olsa bile hanları, taş mefruş yolları, dikili taşları görebilirsiniz. Bu iri ayrımsız turistik derece kazandırır.”

bahis konusu çalışmanın rustik kesimdeki vatandaşa üstelik katkı sağlayacağına dikkati calip Köse, “Bizim projemiz temas fiziki müdahaleyi kapsamıyor. Ağız Ağıza belirleme ve haritalandırma üzerinde gidiyor.” diye niteleyerek konuştu.

“Bu zamana kadar mamul en mufassal çalışma olacak”

Doktor Öğretim Üyesi Osman Emir dahi projeyle Onbinlerin ve Fatih’in yol güzergahını araştırırken bire bir zamanda tarihi posta güzergahlarını da belirginleştirmeye ve tanıtmaya çalıştıklarını tabir etti.

Yaklaşık 6-7 muhteşem nöbet güzergahı olduğunu kaydeden Egemenlik, “Bittabi bunlar haricinde henüz adi mütenavip misil güzergahları birlikte var. Bunları harita üzerinde çizdikten sonradan incelemeye değişmeyen verdik. En doğudan başladık. Çalışmalarımızı Bayburt’tan itibaren Maçka’ya akla yatkın bitmeme ettirdik.” dedi.

Ferman, söz konusu alanda yapılan faaliyetleri üstelik anlatarak, sözlerini şöyle sürdürdü:

“El güzergahlarını belirlerken her kalem envanteri da kayıt altına alıyoruz. Bu projenin böylece tıpkı modellendirme ile sayısal tıpkı harita hazırlandığı zaman şu zaman etkin durumda olan sitemize yüklenecek. İnsanlar bu siteye girip işlenmiş haritayı açtığı ahit Onbinlerin zaman yolu ve Fatih Padişah Mehmet’in son verilere göre kullanmış olduğu defa güzergahını yer araştırmalarıyla tescillendirilmiş olarak görecekler. Tabii ki hiçbir ant yüzdelik yüz tanımlamada bulunamayız ama bizim çalışmamız bu konuda bu zamana büyüklüğünde işlenmiş sunu detaylı çalışma olacak.”

Vadi araştırması sırasında bir nice ecnebi turistle da karşılaştıklarını aktaran Egemenlik, “Bu tarihi yolları ve yollar üzerindeki kültürel yapıları incelemeye mevrut yabancı turistlerle karşılaştık. Dolayısıyla hakeza bir defa güzergahının turizm açısından üstelik haddinden fazla özen çekeceğini düşünüyorum.” diye niteleyerek konuştu.

“Projenin eğitim konusundaki çıktısı birlikte mefret”

Prof. Dr. Müşkül Akbaş bile projenin sıra ağırlıklı görülse da arazide geçtiği amacıyla yüce ayaklarından birisini coğrafyanın oluşturduğunu belirtti.

Projenin kırsal kalkınma ve turizm anlamındaki çıktılarının koca olduğuna dikkati çekici Akbaş, şunları kaydetti:

“Bu yollar harita üstünde modellendiğinde, hanları, şehitlikleri ve özge unsurları harita benzeri üstünde ortaya çıktığında tığ haddizatında şunu birlikte yapabiliyor olacağız. Güzergahlar anlaşılan. Bu güzergahlar üzerindeki tarihi ve kültürel unsurların, tabii unsurların, nebat örtüsünün kıyıdan itibaren yüksekliğe akıllıcasına değişkenliğini, basamaklarda farklılaştığını bile görebiliyoruz. Mecmu unsurları ortaya koyduğunuzda coğrafya ve zaman öğretimi açısından da çok akıllıca tıpkı öğrenme ortamı oluşacak.”

Prof. Dr. Akbaş, bu kapsamda projenin eğitim konusundaki çıktısının bile yüce olduğunu sözlerine ekledi.