Yıllar süren tartışmaların peşi sıra evcil araba TOGG’un dizi üretimine başlanıyor. Genişlik çokça iptila edilen ise fiyatı. Uzmanlar ‘şizoit olmayacağı’ görüşünde. Türkiye’bile serencam 10 yıldır tartışmalara laf olan, hele intihap dönemleri gündemden düşmeyen yerel otomobil hedefinde sona yaklaşıldı. Temelleri Teşrinisani 2017’birlikte atılmış TOGG projesi kapsamında, elektrikli otomobillerin saf üretiminin yapılacağı Bursa’nın Gemlik ilçesindeki üretimevi Cumhur Reisi Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla 29 Teşrinievvel’da açılacak.

Gerekli müsaade süreçlerinin arkası sıra önceki araçların 2023’ün Mart ayında kullanıcıların beğenisine sunulması bekleniyor.

DW Türkçe’ye konuşan otomotiv yazarı Emre Özpeynirci, yerel otomobilin desteklenmesi gerektiğini ancak fiyatın ilk tahminlerin üzerinde olacağını söyledi. “Reisicumhur projeyi ilk açıkladığında herkesin ulaşabileceği bir araba beklentisi vardı” diyen Özpeynirci, önce üretilecek modelin elektrikli C-SUV olacağını, bu sınıfın 1 milyon TL civarında bedel etiketi olduğunu aktardı.

Uran ve Uygulayım Bilimi Bakanı Mustafa Varank, geçen Salı haset katıldığı Habertürk yayınında fiyatın, piyasadaki muadillere eş şekilde şirketce belirleneceğini kaydederek “Vatandaşlar fiyatı iptila ediyorlarsa şu an bahis konusu segmetteki araçlara bakabilirler” demişti.

“900 bin TL olması bekleniyor”

Gazeteci Halil Okşit birlikte “Doların 18.50-18.70 civarında olduğu günümüz koşullarında 900 bin Türk Lirası (TL) seviyesinde olması bekleniyor. Bu miktar bağımlı ‘ekonomik tıpkısı makine olacak’ iddiasının üzerinde” görüşünü dile getirdi. DW Türkçe’ye değerlendirmede mevcut Okşit, piyasada 450 bin TL civarında kurgu bulmanın benzer olduğunu, ancak yeniden birlikte TOGG’un düz alacağı elektrikli SUV segmenti üzere kompetitif olabileceğini kaydetti. Okşit, özellikle seçim sürecinde değişik indirim kampanyaları yapılabileceğini da belirtti.

Özpeynirci ise fiyatı düşürmek için devletin TOGG lehine benzeri kampanya ya üstelik heveslendirme düzenleyemeyeceği, bunun rekabet kurallarının ihlali olacağı görüşünde.

Halihazırda Türkiye’dahi en çokça 400-500 bin TL aralığındaki araçların satıldığına ilgi calip Özpeynirci, “Tanıtıldığında 900 bin TL dahi deseler, şişkinlik ve seviye baskısı yüzünden piyasaya çıkması beklenen Mart ayında gene tıpkısı milyonun üzerine gelecektir” diyerek konuştu.

Sektör temsilcileri TOGG’un daha akla yatkın saygınlık, B sınıfı sedan aynı uzlaştırıcı 2-3 yıl bilahare piyasaya sürmesini bekliyor. Şirketin, dünyanın karşısına kıvrak tıpkısı izlenim ile çıkmak için tercihini uygun pahalı misil namına C-SUV’dan yana kullandığı değerlendirmesi yapılıyor.

“Kompakt derslik” adı dahi verilen C segmenti SUV vesait, Türkiye’birlikte sıkça yeğleme ediliyor. Mutedil boyutlu, sportif görünümlü bu araçların fiyatları 500 bin ile 1.5 milyon TL arasında geniş benzeri aralıkta bulunuyor.

Türkiye’birlikte satılan yüzdelik 100 elektrikli modellerin averaj fiyatının 2,5 milyon TL olduğu bilgisini veren otomotiv data şirketi umumi müdürü Hüsamettin Yalman, “Arz çap elektrikli 700 binden başlıyor. TOGG C segmentteki rakiplerine eş aralıkta olacaksa 600-900 bin arasında tıpkısı kıymet etiketi bekliyoruz” açıklamasını yapmıştı.

TOGG’un ihracat hedefi var mı?

Bakan Varank, konuyla ait açıklamasında, şirketin gelecek sene 17-18 bin açacak üreterek piyasaya sürmeyi hedeflediğini, 29 Ilk Teşrin’deki açılışla birlikte sekans üretimin başlamış olacağını dahi rapor etmişti.

Cumartesi haset açılacak üretimevi, yıllık 175 bin istihsal kapasitesine ehil. Dört milyon metrekarelik tesisin 5 sene ortamında birlik yetenek istihsal yapabileceği değerlendiriliyor.

Varank’ın açıklamasına bakarak TOGG, yüzde 51 yerlilik oranıyla piyasaya çıkacak. İzleyen iki yılda ise yüzdelik 65 yerlilik yakalanmaya çalışılacak.

Yerlilik oranı bağan kaldığı üzere önce başta dış satım hedeflenemediğini belirten Özpeynirci, “Istihsal planlaması çöz münasebet bile bile yapıldı. Bakan’ın açıkladığı yıllık istihsal hedefi birlikte bunu gösteriyor” dedi.

TOGG’un fikri iyelik haklarının Türkiye’ye ilgili olduğunu ancak pil, zindelik motoru ve altyapısının daraç dışından geldiğini belirten Özpeynirci, “Bu dahi aynı maliyet unsuru. Önümüzdeki süreçte yerlilik oranı yüzdelik 70’lere çıkarsa aut pazarda kompetitif olabilir” görüşünü dile getirdi.

Şirketin şu ana büyüklüğünde tıpkı ihracat planı sunmadığına dikkat çekici Okşit ise “Fakat ilımlı vadede beş ayrımlı misil ve 1 milyon vesile üretilmesi hedefleniyor. Bir milyon rakamına tek başına çöz pazarla ulaşılması baskı. Katiyetle ihracat düşünülecektir” yorumunu yaptı.

İhracat amacıyla TOGG’un bürümek istediği değme pazarda ayrı ayrı müsaade süreçlerini tamamlaması ve mukteza servis ağını kurması gerekiyor.

TOGG’un iletişimi kavisli mıydı?

Evcil otomobile müteveccih tartışmalara de değinen Özpeynirci, “Otomobil sanayisini geliştirecek makro bire bir kadem. Ayrımsız zamanda Türkiye’de üretilecek önceki tamlık domestik otomobil. Ancak kutuplaşmaya bozukluk olması büyük iş. Kimesne Türkiye’deki başka makine yatırımlarını bu şekilde tartışmıyor. Demincek parçalanmamış birlikte 2023 seçimleri öncesi satışa sunulacak ve hükümet bunu siyasal materyal olarak kullanıyor. Tabiatıyla bu nev yatırımlar rastgele zaman kerem desteklidir fakat politik tartışma konusu olunca elan üretilmeden yıpranıyor” görüşünü dile getirdi.

Şirketin politik tartışmalarla yıpratıldığı düşünen Halil Okşit birlikte “TOGG CEO’su evvel sene amacıyla 6 bin nüsha istihsal hedefi vermişti. Endüstri Bakanı televizyonda bunu 17-18 bin namına rötuşlu etti. Şirketten hangi bir onaylama ne da tashih geldi. Şirkete dayalı arz koskocaman gelişmeleri Sanayi Bakanı veya Cumhurbaşkanından duyuyoruz. Böyle olunca de bahis siyasallaşıyor” dedi.

Okşit, “Togg’un bildirişim tercihinin kesinlikle bu olmadığını bildiğini” aktardı.

İlk yılın üretim hedefine kolaylıkla ulaşılabileceği görüşündeki uzmanlar, kamudan nazik tıpkı istek geleceği, müşteri bulmakta zorlanılmayacağı görüşünde. Fakat henüz zindelik altyapısının amade olmaması yüzünden kamu dışındaki kesimden ati talepte gösterişli benzeri artım beklenmiyor.

Hüsamettin Yalman, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada “Topyekün elektrikliye geçiş için altyapı elan amade değil” dedi.

İstanbul’dan Ankara’evet gezi edecek birinin yolda yükleme istasyonu bulabileceğinden ikircik etmemesi gerektiğini kaydeden Yalman, “Daha bu noktada değiliz” diyerek konuştu.

2015 seçimleri döneminde tanıtımı yapılmıştı

29 Ekim’da dizi film üretimine başlanması muhtemel TOGG, 2015 umumi seçimleri sürecinde tanıtımı yapılan ve sonra metrukiyet edilen Tübitak projesini izliyor.

AKP’nin hükümet kurma çoğunluğunu kaybettiği Haziran 2015 seçimlerinden eyyam önceki duyurulan fakat o dolaşma fazla ayrıntı verilmeyen proje, Kasım ayında tekrarlayan seçimlerde iktidarın bildirme koca vaadi olmuştu. Otomobilin 2018’dahi fuarlarda tanıtılacağı, 2019 yılında ise bayilerde yerini alacağı söylenmişti.

Dönemin Fen, Endüstri ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık’ın tanıtımını yaptığı prototiplerin özellikle tez edildiğinin tersine Türkiye’da üretilmediği, ancak dışından TIR’larla yüklenerek getirildiği, antrparantez elektrikli olacağı söylenen araçların taşıl yakıtlı zemin üstünde kurulduğu ortaya çıkmıştı. Proje, değişik taşıl yakıtlı modellerle rekabet edemeyeceği yönünde dahi eleştiriliyordu. İsveçli Saab firmasından 40 milyon Euro alındığı belirtilen zemin, bu tartışmalar gölgesinde seçimlerden gücük süre sonra ağız ağıza infirak edildi.

Erdoğan 2017 Mayıs’ında “Buna hasretim” diye domestik otomobl çağrısını bire bir sefer henüz yineledi. Bu sefer süreci celal değil özel sektör üstlendi. “Beş babayiğit” adına adlandırılan Rum Grubu, BMC, Kıraça Holding, Turkcell Grubu ve Güçlü Ana Ortaklık ortaklığında bire bir etap grubu kuruldu.

Ertesi yıl TOGG kurumsal kimliğe kavuştu ve Erdoğan önceki hedefi “2021’üstelik yollara geçmek” adına zar etti. Bunu ıskalayan şirket, otomobilini ilk kez bu yılın Aile ayında, mütemmim elektroniği fuarı CES 2022’birlikte dünyaya tanıttı. Ağustos ayında sınav sürüşüne Erdoğan’ın katıldığı aracın seri üretimine 29 Ilk Teşrin Cumartesi haset başlanıyor.