Sezonluk ekincilik işçileri, Türkiye’nin dört bir yanı sıra cebin teri dökerek üretime ulama sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta büyüklük ekonomisine muhteşem katkıda kâin Maşrık ve Güneydoğu Anadolu kentleri, kayırıcı gücüyle üstelik üretime destek veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonraları üçüncü tam saha kayran Şanlıurfa’dahi da bazı aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çok sayıda aile dahi evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Sazak’den Kalaba’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya büyüklüğünde Türkiye’nin dört bir köşesine her an tarla ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde cehre, yerfıstığı, soğan, sarımsak, sarıerik, lamba karpuzu, şeker pancarı, kumpir, çilek, biber, fasulye, gündöndü, domates, elma, üzüm ve fındık kabilinden ürünlerin hasat veya çapalama işlerini yapan işçiler, kurdukları çadırlarda site yaşamı ve teknolojiden uzak aylamak zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri amacıyla çokça müfrit gören tarım işçilerinin bu dirim koşullarından çocukları üstelik etkileniyor. Kavurucu sıcak altında günde zaman zaman 12 saat gitmek zorunda küsurat ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonradan site değiştirerek mevsimine bakarak ikinci, antrparantez üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl karı ayından itibaren başladıkları yolculukta evvel durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, arkası sıra yerfıstığı hasadı amacıyla Osmaniye’ye, soğan hasadı için Amik Ovası’na, tahıl, pancar, nohut ve kumpir hasadı için İç Küçük Asya’ya, domates hasadı amacıyla Ege’ye, sarıerik hasadı için Malatya’ya arkası sıra fındık hasadı için Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın ilk ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan tarım işçilerine, genellikle çocukları de zevcelik ediyor. Gittikleri bölgelerde çadır veya konteynerlerde artan işçilerin ağızlarından sâdır kuma hezel ise “Atlatmak parası için” oluyor.

Tarım işçileri, serencam yıllarda Antalya ve Sazak’e bile seralarda çalışmak amacıyla gidiyor.

“Türkiye’üstelik 2 milyona andıran mevsimsel gezmen ekincilik işçisi var”

Harran Üniversitesi Malumat Gökçe Yazın Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Ana Bilgelik Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Puan, AA muhabirine, mevsimlik ekincilik işçiliği ve barhana üzerine uzun yıllardır akademik icraat yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 milyar kişinin hareket gücüne ihtiyaç duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimsel ekincilik işçisi gücünden karşılandığını belirten Nokta, “Türkiye’dahi istihdam edilen kısaca 32 milyon kişiden 5-6 milyonu tarım sektöründe saha almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimsel gezmen ekincilik işçileri oluşturuyor.” dedi.

Fakül, sezonluk gezmen ekincilik işçilerinin öz içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani kişi yöresinde ama evini infirak ederek zamanının şişman tıpkı kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Ötekisi ise ailesiyle yer dışına çıkanlar kim bu yüce tıpkısı sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını kişi evleri ve illeri dışında kılmak için yola çıkarlar. Çabucak tıpkı yöreye üstelik gitmezler ateş parçası aynı yaşam sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya elan bilahare Karadeniz’e fındığa, İç Küçük Asya’bile şekerpancarına, Çukurova’dahi pamuğa, Akdeniz’dahi narenciyeye, Ege’de ise üzüme giderler. Yani yılın neredeyse balaban tıpkı kısmını kendi dirim alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Mevsimsel turist ekincilik işçilerinin temas sene okullar kapanmadan bilcümle aile fertleriyle bulundukları yeri ayrılma ettiklerini söyleyen Puan, şöyle bitmeme etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilgilendiren kesin bire bir malumat bulunmamaktadır fakat pandemiyle birlikte sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’da el dışına çıkmak zorunda küsurat mevsimsel ekincilik işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve müsaade alarak toprak dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında dahi aynı azalma oldu, yani huzursuz olanlar o anda Kovid-19 olanlar bir kısmı gidemedi amma buna karşın 2020’de resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına çıkan karı sayısı 27 bin civarındadır. Cemi sülale fertleri dahil edildiğinde ortaya çıkan tabela 160-170 bin ekincilik işçisine mukabele ediyor. Şanlıurfa’üstelik mecmu karı fertleri dahil edildiğinde toplanmış sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite tıpkısı yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Nokta, Türkiye genelinde mevsimsel ekincilik işçisi üstüne kamera ve donör bölgelerin çıplak ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Yeryüzü haddinden fazla Gün Doğusu ve Güneydoğu Küçük Asya bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri yeryüzü aşkın mevsimlik ekincilik işçisinin olduğu nahiye yerine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Rum Bölgesi’nde üstelik olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimsel ekincilik işçisi düzlük bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Rum şekerpancarı, Çukurova pamuk ve ayrıksı sebzeler, Ege’dahi üzüm kabil mahsulat… Barhana veren ve alan bölgelerde hakeza aynı mobilizasyon var. Yani mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz. Kaslı ülkelerde mevsimlik ekincilik işçisi mobilizasyona geçe çokça sert ve kemiksiz bire bir şekilde ayrıntılar dahil edilmez amma Türkiye’de çokça küşade ve net tıpkı şekilde eş fertleri kâffesi dahil edilir. Yani elan kapanmadan torunlar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’bile 5-6 milyon dirilik ekincilik sektöründe çalışırken, hem mahalli hem gezgin olarak bakıldığında 2 milyona mail bir mevsimsel ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çeken il dahi Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu kadar efdal olması pespaye düşündürücüdür. Çünkü tarım potansiyelinin sunma faziletkâr olduğu illerden biri.”

Gezici ekincilik işçilerinin düzentileme takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan kalkmak amacıyla Güneydoğu’dan Türkiye’nin ciharıyek yanına çalışmaya giden gezgin tarım işçileri, birlik yılı az daha memleketlerinin dışında fiilen geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimlik tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına iştirakçi gidiyor.

Turist ekincilik işçilerinin düzentileme takvimi ise şöyle:

Aile: Karpuz fidesi ekimi (Adana)

Gücük Ay: Brokoli, Karnabahar (İzmir)

Mart: Erik (Mersin)

April: Şeftali, çilek (Sazak), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-budala (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Lamba Karpuzu, kumpir, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Ayçiçeği, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, lamba karpuzu, kavun (Mersin Ağacı), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), sarıerik, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve görgüsüz (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Temmuz: Sarıerik (Malatya), hububat (Konya), göveri ve kâr (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin), benzen mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, patates (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), turunçgiller (Adana-Mersin), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kalabalık-Trabzon), üzüm (Manisa), günebakan, domates (Kayseri), nohut, günebakan, soğan, şeker pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), günebakan (Bursa), ark fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik günâşık (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), salatalık, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Gündöndü (Dert), patates (Sivas), patates, elma, fasulye (Niğde), patates (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, cılız fasulye (Bitlis), mısır, pancar, ayçiçeği (Kütahya), Koz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), yağlık gündöndü (Konya), biber (Kahramanmaraş), Şam Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Teşrinievvel: Zeytin (Mersin Ağacı-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), beyaz kestane kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), canlı fasulye (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Sivas), günebakan (Muş), patates (Ilk Teşrin), mısır, gün çiçeği, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), çükündür (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Son Teşrin: Turp (Osmaniye), kırmızı lahana (İzmir), şeker pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), akdarı (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Antrakt: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Kültürlü), marul antik şeş (Bilecik)